Het is volop lente, en veel mensen krijgen dan weer écht zin in het leven. Ook mij doet het altijd goed om alles weer te zien ontluiken. De lentekriebels hebben me er zelfs toe gebracht om een oude droom te verwezenlijken: met wat hulp van een stoere jongen uit de buurt, die ontzettend goed kon graven, hebben we een heuse vijver in de tuin van la Cordelle aangelegd. Franciscus staat er de hele dag blij naar te kijken.
Maar er zijn ook mensen die helemaal niet zo’n zin hebben in de lente en het leven, en die er het liefste uit zouden stappen. Dikwijls ook jonge mensen…bloemen in de knop gebroken.
In België is zelfmoord de eerste doodsoorzaak bij mensen tussen de 15 en 34 jaar. Ook in Nederland blijven de zelfmoordcijfers helaas stijgen. Het zijn er hier nu drie tot vier per dag. Jongeren en ouderen scoren hoog in die droevige statistieken. Wereldwijd gaat het jaarlijks om 1 miljoen mensen, 1,5% van alle sterfgevallen. En dan is er nog een veelvoud aan mislukte en niet als zodanig waargenomen pogingen!
Velen lukt het blijkbaar niet om zichzelf en hun leven de moeite waard te vinden.
Ik heb een vrouw gekend die een afschuwelijke geschiedenis van misbruik achter de rug had. Allerlei deskundigen hebben haar jarenlang vergeefs behandeld. Ook ik heb haar uiteindelijk niet kunnen afhouden van het besluit om uit het leven te stappen. Voordat ze die stap zette – gelukkig door euthanasie, en niet door een zoveelste zelfmoordpoging – vroeg ze mij een gedichtje te schrijven voor bij haar uitvaart. Dat heb ik daar voorgelezen:
Genoeg
Zij leed haar leven.
Sloeg zich dapper
door haar dagen heen.
Hoeveel zij droeg
weet zij alleen.
Tot zij besloot:
Ik heb genoeg gegeven,
mijn lichaam is te moe
en voor mijn ziel te klein;
laat mij een engel zijn
voorbij de dood,
voorbij de pijn.
Ik heb me bij haar besluit neergelegd, zij het met een gevoel van falen. Het leven is voor sommige mensen echt niet te doen.
Een Japanse zenmeester zei ooit: ‘Het leven is onmogelijk.’ Maar hij voegde daaraan toe: ‘Laten we dus iets wat wél mogelijk is, zo goed mogelijk doen.’ Misschien is dat wel het geheim van de levenskunst. Dat je ophoudt je hersens te breken over de vraag naar de zin, dat je ophoudt je te focussen op alles wat er niet lukt, waar je pijn aan hebt of je schuldig over voelt. En dat je in plaats daarvan elke dag opnieuw kijkt naar wat je wél kan doen. Dat je je dus niet meer afvraagt wat het leven jóu te bieden heeft, maar je de vraag stelt: wat heb ík te bieden aan het leven – aan de wereld, aan de mensen om mij heen, aan mezelf?
De kunst is dus eigenlijk om ín het leven te stappen in plaats van eruit…
Waarom de ene mens die omkering wél tot stand kan brengen en de ander niet, dat blijft een raadsel, al kan de wetenschap allerlei medische, psychische en sociale factoren aanwijzen die de kans op suïcide vergroten. Vast staat echter dat we met wat meer aandacht voor elkaar, met wat meer echte communicatie, en met het op tijd oppikken van de signalen, samen die epidemie zouden kunnen terugdringen.
Het is onverdraaglijk dat zoveel mensen ten onder gaan aan hun wanhoop en eenzaamheid, terwijl hun leven nog zoveel belofte bevat.
En het is een feest wanneer iemand de moed vat om zijn of haar eigen creatieve antwoord te gaan geven op de uitdaging waar we allemaal voor staan: iets te maken van dat ‘onmogelijke’ leven. Dat deed een man met wie ik tijdens een crisis in zijn relatie, die uiteindelijk tot een breuk leidde, enkele gesprekken had. Toen hij het eind van de tunnel bereikt had mailde hij me:
‘Ik geniet nu echt van het alleen zijn. Ik heb genoeg contacten met vrienden, maar ik bedoel: alleen zijn zonder levenspartner. Ik vind het fijn om te ervaren dat ik heel gelukkig kan zijn met mezelf, zonder iemand anders daarvoor nodig te hebben. Verder probeer ik de behoeft aan controle over mijn leven los te laten en dat levert prachtige resultaten op. Ik leer mensen kennen en doe dingen die ik een paar maanden geleden niet voor mogelijk had gehouden. Zo zie je maar wat het leven voor fantastische verrassingen in petto kan hebben. Sterker nog, eigenlijk is alles een fantastische verrassing, want in alles zit een les en een mogelijkheid om te groeien, hoe onwaarschijnlijk of moeilijk het soms ook lijkt.’
Vandaag is het in Nederland bevrijdingsdag. Een volk viert dat het, na alle ellende van die donkere bezettingsjaren, opnieuw vrij mocht ademen en dat het land weer tot bloei kwam. Laat de natuur in dit jaargetijde een voorbeeld zijn en een bron van inspiratie: wat dood leek komt tot leven en ‘in alles zit een mogelijkheid om te groeien…’
Hein Stufkens, 5 mei 2015